Η ΚΟΡΙΝΘΟΣ ΥΠΟ ΤΟΥΣ ΦΛΩΡΕΝΤΙΝΟΥΣ (1338-1394)

Του Σταμάτη Νίκολη (Μέρος Α΄)

Η ιστορία της μεσαιωνικής Κορίνθου είναι πλήρης εκπλήξεων. Ο Βουργουνδός κατακτητής Βιλλαρδουίνος ιδρύει δυναστεία εις την αρχαία πατρίδα των ηρώων και των φιλοσόφων, την πόλη του Σισύφου, και περιπλανώμενο στίφος μισθοφόρων της Καταλανικής Εταιρείας καταστρέφει τον λαμπρόν γαλλικόν πολιτισμόν σε μια και μόνη ημέρα, Φλωρεντίνος νεόπλουτος παραλαμβάνει τα κλειδιά της Κορίνθου από γενναίον ιππότη της Ισπανίας… τέτοιες είναι οι εικόνες των περιόδων της Φραγκοκρατίας της Κορίνθου.

Όταν την Άνοιξη του 1338 ο Νέριος Ατζαγιόλι ευρέθη αυθέντης του κάστρου του Ακροκορίνθου, πρώτη του φροντίδα υπήρξε να περιποιηθεί τους Έλληνες, οι οποίοι αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος των υπηκόων του, και οι οποίοι πιθανώς τον είχαν βοηθήσει εις την κατάκτηση του κάστρου. Παρά τα ελαττώματά του, ο Νέριο ήταν τουλάχιστον ένας άρχοντας με σημαντικές διασυνδέσεις, ο οποίος μπορούσε να ενταχθεί στα πλαίσια των αριστοκρατικών αντιλήψεων. Οι Καταλανοί εξαφανίσθηκαν σχεδόν αμέσως σε μια νύχτα, προς μεγάλη ικανοποίηση των Ατζαγιόλι των κυβερνητών της Δύσης και του πάπα Γρηγορίου ΙΑ΄.

Δεν άφησαν μνημεία που μπορούσαν να αποδοθούν σε αυτούς, ούτε σημαντικές λέξεις δάνεια στην ελληνική γλώσσα. Ορισμένα στοιχεία από τη βία και τις καταστροφές που προξενήθηκαν από τους Καταλανούς έρχονται μόλις τώρα στο φως χάρη στις ανασκαφές της Κορίνθου, η οποία ερημώθηκε από αυτούς το 1312.

Το σημαντικότερο μέλος της οικογένειας Ατζαγιόλι ήταν ο Νικολό (1310-1366), γιος του Ατζαγιόλο και της Βιλελμίνης Πάτσι, που ετάφη στο καθουρσιανό μοναστήρι του Αγίου Λαυρεντίου, γνωστού σαν Τσερτόσα, κοντά στη Φλωρεντία. Ήταν μέγας σενεσάλης της Νάπολης, φίλος του Πετράρχη και του Βοκακίου, τιμημένος με το Χρυσό Ρόδο από τον πάπα Ιννοκέντιο ΣΤ΄ το 1360. Το 1355 πέρασε από την οικογενειακή τράπεζα της Νάπολης στην υπηρεσία του βασιλιά Ροβέρτου, όπου υπήρξε σύμβουλος της χήρας Αικατερίνης Βαλουά και δάσκαλος των τριών παιδιών της, μεταξύ των οποίων και του Ροβέρτου, νέου πρίγκιπα της Αχαΐας. Οπωσδήποτε έγιναν πολλές συζητήσεις για τα θέματα της Πελοποννήσου και φιλόδοξα σχέδια για στενότερο έλεγχο των εκεί ανδεγαυϊκων περιοχών. Η παρουσία εκεί του νέου πρίγκιπα θεωρήθηκε από τους Ατζαγιόλι ως πλεονέκτημα. Ο Νικολό Ατζαγιόλι δεν κατάφερε να κινήσει το ενδιαφέρον των παιδιών του για τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας και έτσι το 1362 υιοθέτησε τον Ραϊνέριο ή Νέριο. Ο Νέριο έλαβε με κληροδότημα τις βαρονίες του Αιγίου και του Νιβελέ το 1365 και τον επόμενο χρόνο αντικατέστηκε τον αδελφό του Ντονάτο, που ήταν εφημέριος της Κορίνθου, με τον γιο του Νικολό, τον Άγγελο, τον οποίο ονόμασε άρχοντα της Κορίνθου το 1371. Το φρουραρχείο της Κορίνθου μεταβλήθηκε με επιτυχία σε κληρονομική βασιλεία για τον Νέριο σε μια τελετή που έγινε στο Μπρίντιζι στις 27 Φεβρουαρίου 1371, ενώ τέσσερα χρόνια αργότερα όλοι οι τίτλοι και τα υπάρχοντά του στην Ελλάδα επικυρώθηκαν από την Ιωάννα της Νάπολης με την ιδιότητά της ως πριγκίπισσας της Αχαΐας. Το 1374-75 ο Νέριο επωφελήθηκε από τη διαμάχη μεταξύ του κυβερνήτη της Θήβας Γουλιέλμου Αλμενάρα και του Γκαλεράν Περάλτα, κυβερνήτη και φρουράρχου της Αθήνας, για να πολιορκήσει και να πάρει τα Μέγαρα από τους Καταλανούς. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1380 έστρεψε το ενδιαφέρον του στις μάχες μεταξύ Ναβαραίων και Τούρκων στην Αργολίδα. Το 1385 άρχισε να αυτοαποκαλείται άρχων του Δουκάτου των Αθηνών και, μεταξύ Απριλίου 1387 και Μαΐου 1388, πολιόρκησε και κατέλαβε την Ακρόπολη. Η μεγαλύτερη κόρη του, Βαρθολομαία, έγινε σύζυγος του Θεόδωρου Παλαιολόγου, δεσπότη του Μιστρά, ενώ η δεύτερη παντρεύτηκε τον Κάρολο Α΄ Τόκκο, δούκα της Λευκάδας. Κανένας από τους δύο δεν φαίνεται να του πρόσφερε υλική βοήθεια στις εκστρατείες του στην Αττική, αλλά τουλάχιστον είχε εξασφαλίσει την ανοχή τους. Ενεπλάκη σε συγκρούσεις τόσο με τους Καταλανούς όσο και με τους Ναβαραίους κατά την κατάκτηση του δουκάτου και φυλακίστηκε από τους τελευταίους στην Πάτρα επί ένα σχεδόν χρόνο, το 1389-90.

Κέρδισε την Υπάτη της Θεσσαλίας από τους Καταλανούς το 1390, την έχασε όμως οριστικά από τους Τούρκους το 1393. Απέτυχε να καταλάβει την Άμφισσα από την οικογένεια Φαδρίγο ή να εξασφαλίσει τη Βοδονίτσα. Οι άρχοντες αυτών των δύο κέντρων αναγνώρισαν την επικυριαρχία του σουλτάντου Βαγιαζίτ Α’ κατά την αστραπιαία εκστρατεία του εναντίον της κεντρικής Ελλάδας το 1394. Είναι άγνωστο πότε ακριβώς κέρδισε ο Νέριο τον έλεγχο της Λιβαδειάς, αλλά στην διαθήκη του την άφησε, μαζί με τη Θήβα, στον νόθο γιο του Αντόνιο. Ο Νέριο πέθανε στην Κόρινθο στις 25 Σεπτεμβρίου 1394. (συνεχίζεται)