Τα Χριστούγεννα που δεν ήρθαν: Δίστομο, Δεκέμβριος 1944

Τα Χριστούγεννα που δεν ήρθαν: Δίστομο, Δεκέμβριος 1944.Στις 30 Νοεμβρίου 1944 ο πρόεδρος του συμβουλίου Αυτοδιοίκησης της κοινότητας Διστόμου Ιωάννης Τζάθας απέστειλε μία χειρόγραφη, πολυσέλιδη αναφορά (αρ.πρ.73) προς το επαρχιακό συμβούλιο Λιβαδειάς, σχετικά με τις ανάγκες και τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι κάτοικοι. Η αναφορά απόκειται στο ‘’Αρχείο Διεύθυνσης Εσωτερικών Νομαρχίας Βοιωτίας 1936-1956’’ των ΓΑΚ Φθιώτιδας και αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό τεκμήριο, αφού περιγράφονται οι συνθήκες διαβίωσης και οι δραματικές συνέπειες της σφαγής, πέντε μήνες μετά το γεγονός. «Με τον χειμώνα να πλησιάζει απειλητικός, οι εναπομείναντες δυστυχισμένοι Διστομίτες μετά από τον σκοτωμό των ζώων και των άνευ προηγουμένου διαρπαγών της αστικής και αγροτικής περιουσίας και της συστηματικής λεηλασίας τροφίμων, ρούχων, γεωργικών εργαλείων και γενικώς παντός αγαθού, έρχονται αντιμέτωποι με τις πληγές που άφησε ο κατακτητής». Το μεγαλύτερο πρόβλημα που έπρεπε να αντιμετωπίσουν ήταν το επισιτιστικό: «Ήδη φαίνεται ότι ξαναζή ο μαύρος χειμώνας ’41-’42 για το Δίστομο». Τα μόνα αποθέματα τροφίμων ήταν η ποσότητα των 6 οκάδων σίτου και 2 οκάδων ρεβυθιών που από τον Αύγουστο του 1944 χορηγούσε ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός κατ’ άτομο.Τα δελτία σίτισης που χορηγούνταν δεν επαρκούσαν για όλους τους κατοίκους. Η σφαγή και οι συνεχιζόμενες τρομοκρατικές ενέργειες των στρατευμάτων κατοχής δεν επέτρεψαν την συγκομιδή της σοδειάς. Υπήρχε ζωτική ανάγκη άμεσης χορήγησης τροφίμων, παιδικού συσσιτίου και γάλακτος σε σκόνη για τα βρέφη, αλλά και σπόρου για σπορά, καθώς και αροτριώντων ζώων και εργαλείων, προκειμένου να εξασφαλιστεί η σοδειά της επόμενης χρονιάς. Η έλλειψη βαμβακόσπορου και άλλων ζωοτροφών, οι κοινοτικές διενέξεις για την κυριότητα των λιγοστών βοσκότοπων είχαν μειώσει δραματικά την κτηνοτροφική παραγωγή.Η έλλειψη ρουχισμού και υποδημάτων ήταν ένα «από τα πιο φλέγοντα ζητήματα που αντιμετωπίζει ο λαός της κοινότητας μας, κι αυτό γίνεται φρικτό, τραγικό με την έλευση του χειμώνα. Όλοι υποφέρουμε από γύμνια και ξυπολησιά. Και εάν τούτο ήτο μέχρι τώρα υποφερτό άρχισε να γίνεται τραγικό με την έλευση του χειμώνα. Γι’ αυτό υψώστε τη φωνή σας προς κάθε κατεύθυνση […] διότι σ’ εναντία περίπτωση το έργο του κατακτητή θα το συμπληρώσει ο ασπονδότερος εχθρός, η φυματίωση, η οποία ήδη αρκετά φαίνεται να έχει απλώσει τα πλοκάμια της […] Στερούμεθα ιατρού και φαρμάκων».Στην κοινότητα λειτουργούσε Λαϊκό Αναρρωτήριο χωρίς ιατρικό προσωπικό και φάρμακα. Οι κάτοικοι από το υστέρημά τους διενήργησαν έρανο για την πρόσληψη γιατρού, ο οποίος θα εξυπηρετούσε και τα διπλανά χωριά. Απειλές για την δημόσια υγεία αποτελούσαν η έλλειψη κοινοτικών ουρητηρίων, η κακή κατάσταση του υδραγωγείου, που τους θερινούς μήνες μετατρεπόταν σε μολυσματική εστία ελονοσίας, κυρίως όμως ο κεντρικός οχετός, ένα κοινοτικό έργο που ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1939 και λόγω του πολέμου και της κατοχής παρέμεινε ημιτελές, να επικρέμεται σαν «δαμόκλειος σπάθη στην υγεία του διστομίτικου λαού». Τα παραπάνω προβλήματα ήταν ακόμη πιο δύσκολα και αξεπέραστα για τις οικογένειες των θυμάτων. Η Αυτοδιοίκηση προκειμένου να τα αντιμετωπίσει προχώρησε στη σύσταση συλλόγου Πολεμοπαθών, για να δοθούν “βοηθήματα στα αναξιοπαθούντα ορφανά και θύματα της τρομερής ανθρωποσφαγής”. Αναφέρεται μάλιστα σε κάποιο σημείο του εγγράφου και ένα ταξίδι του προέδρου του εν λόγω συλλόγου στις αρμόδιες υπηρεσίες της Αθήνας “ίνα ενεργήση για την παροχή των βοηθημάτων”. Ένα ακόμη πρόβλημα ήταν η άμεση ανάγκη στέγασης και περίθαλψης 31 οικογενειών μετά από την ολοσχερή καταστροφή των σπιτιών τους από τις δυνάμεις κατοχής. Οι οικογένειες στεγάζονταν προσωρινά σε συγγενικά τους σπίτια ή σε πρόχειρα καταλύματα στα ερείπια των σπιτιών τους. Τη δραματική κατάσταση ολοκλήρωναν τα προβλήματα στον ηλεκτροφωτισμό, στις τηλεπικοινωνίες – τηλεγραφικά σύρματα είχαν αφαιρεθεί και καθιστούσαν αδύνατη την επικοινωνία – και στη συγκοινωνία με τις επαρχιακές οδούς κατεστραμμένες. Το πρόβλημα της αποκατάστασης της συγκοινωνίας με την πόλη της Λιβαδειάς προσπάθησε η κοινότητα να αντιμετωπίσει με την επισκευή του δρόμου Διστόμου-Λιβαδειάς, όπως τεκμηριώνει μία απόφαση της 29/1/1945 του κοινοτικού συμβουλίου για καταβολή βοηθήματος ποσότητας σίτου στις οικογένειες δέκα Διστομιτών που εργάστηκαν στα επισκευαστικά έργα, ως «βοήθημα κατά τας εορτάς των Χριστουγέννων», λαμβάνοντας υπόψη την απορία των εργατών.Η φράση «κατά τας εορτάς των Χριστουγέννων» μας ξενίζει. Μοιάζει παράταιρη με την δυστοπία που περιέγραψε ο Ιωάννης Τζάθας στην αναφορά του, σύμφωνα με την οποία η γιορτή των Χριστουγέννων δεν μοιάζει να έφτασε ποτέ στην κοινότητα τον Δεκέμβριο του 1944. Σύμφωνα με το αφήγημα της συλλογικής μνήμης η γιορτή εξορίστηκε από την απώλεια, το συλλογικό πένθος, το τραύμα του ναζιστικού εγκλήματος. Ο βίος παρέμεινε ανεόρταστος και αγλύκαντος για πολλά χρόνια.