ΒΙΒΛΙΟΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Κρινολίνο και γιαταγάνι: Το νέο βιβλίο του Γιάννη Δ. Μπάρτζη

0

Ιστορικό μυθιστόρημα, σελίδες 450, εκδόσεις Καστανιώτη, 2021.
Παρουσίαση του βιβλίου

Διὸ καὶ φιλοσοφώτερον καὶ σπουδαιότερον ποίησις ἱστορίας ἐστίν· ἡ μὲν γὰρ ποίησις μᾶλλον τὰ καθόλου, ἡ δ᾽ ἱστορία τὰ καθ᾽ ἕκαστον λέγει.
Αυτός είναι και ο λόγος που η ποίηση έχει μέσα της σε μεγαλύτερο βαθμό φιλοσοφικά χαρακτηριστικά, και είναι πιο σημαντική από την ιστορία· πώς αλλιώς, αφού η ποίηση μιλάει πιο πολύ για τα «καθόλου», ενώ η ιστορία για τα ατομικά και τα επιμέρους;
Αριστοτέλης: Ποιητική, – πηγή greek-language.gr

Περίπου πριν διακόσια χρόνια  θεμελιώνεται από τον Walter Scott αυτό που αποκαλούμε «ιστορικό μυθιστόρημα». Ένα βασικό θέμα κατά τον Scott είναι η χρήση και η επεξεργασία των ιστορικών πηγών. Κατά τον ίδιο, ο συγγραφέας του ιστορικού μυθιστορήματος κινείται ανάμεσα στην ανακάλυψη και την επινόηση, ανάμεσα στην ελεύθερη και την επεξεργασμένη συγγραφή. Η αξιοποίηση των πηγών αποτελεί, πάντα κατά τον Scott, μια από τις βασικές αιτίες επιτυχίας ή αποτυχίας των ιστορικών μυθιστορημάτων. Θα κρατήσουμε αυτά τα λίγα από πολλά και ενδιαφέροντα που έγραψε τότε ο W. Scott.

Ο Γιάννης Μπάρτζης μας δίνει το τρίτο (αν δεν κάνω λάθος) κατά σειρά εξαιρετικό ιστορικό του μυθιστόρημα. Αρχικά μπορούμε να πούμε ότι ο συγγραφέας τηρεί με επιτυχία στο έργο του, τους όρους που αναφέρουμε πιο πάνω, καθώς και άλλους που θα δούμε πιο κάτω.
Φυσικά και με την έκδοση αυτή ο Αρχαιοκορίνθιος συγγραφέας και πρόεδρος της Εταιρείας Κορινθίων Συγγραφέων Γιάννης Μπάρτζης συμμετέχει στους εορτασμούς των διακοσίων χρόνων από την έναρξη της επανάστασης του 21.

Μετά τις επιτυχίες των πρώτων χρόνων της επανάστασης, των ηρωικών χρόνων, ακολουθεί η «κόπωση» και κυρίως ο εμφύλιος σπαραγμός. Τότε αρχίζει μια κάποια κινητικότητα σε διεθνές διπλωματικό πεδίο για τη χώρα μας και για την τύχη της επανάστασης. Κάπου εκεί ξεκινά και η αφήγηση του συγγραφέα μας.
Ο τίτλος του έργου, μας προδιαθέτει για την παρουσία μιας γυναίκας της υψηλής κοινωνίας, ξένης (το κρινολίνο ήταν φόρεμα με εντυπωσιακά πλατύγυρο φουρότων γυναικών της ευρωπαϊκής αριστοκρατίας κατά τον 19ο αιώνα), και ενός μαχητή του επτάχρονου αιματηρού αγώνα της ανεξαρτησίας (γιαταγάνι).

Η πλούσια και έγκυρη ιστορική πληροφόρηση ξετυλίγεται παράλληλα με την εξέλιξη της φλογερής ερωτικής  σχέσης μιας Αγγλίδας δούκισσας και ενός απλού Έλληνα πολεμιστή, τους οποίους η μοίρα έφερε αναπάντεχα πολύ κοντά.
Ο συγγραφέας μας ταξιδεύει μέσα από τις σελίδες του συναρπαστικού αυτού μυθιστορήματος στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στην Αγία Πετρούπολη, στην Κωνσταντινούπολη, καθώς και στον Μοριά. Μέσω της (μυθ)ιστορίας των δύο ερωτευμένων προσεγγίζονται μεγάλες προσωπικότητες που επηρέασαν την πορεία του Αγώνα, Κολοκοτρώνης, Μαυροκορδάτος, Καποδίστριας, Μπάυρον, Κάννινγκ, Μέττερνιχ… αλλά και μη ευρέως γνωστοί στρατιωτικοί και διπλωμάτες, όπως ο Κόδριγκτον, ο Άστιγξ, ο Κρίστοφερ Λήβεν, ο Νέσελροδ. κ.ά. Αναπαρίσταται δηλαδή γλαφυρά η φιλελληνική και η διπλωματική πλευρά του ’21. Καταγράφονται οι ζυμώσεις ανάμεσα σε Αγγλία, Ρωσία, Γαλλία, Αυστρία, Πρωσία, Τουρκία, για την κατάπνιξη αρχικά, και για την αναγνώριση στο τέλος του μικρού ελληνικού κράτους που γεννήθηκε από την εξέγερση.
Στο έργο μοιράζεται αρμονικά η ιστορική πληροφορία και γνώση με τη ερωτική – αισθηματική λογοτεχνία, διαγράφοντας έτσι ένα αδρό κάδρο της πραγματικότητας της εποχής εκείνης, μια αναλυτική σε βάθος περιγραφή ιστορικών γεγονότων και συσχετισμών ισχύος, εσωτερικών και εξωτερικών.

Αξίζει εδώ να αναφέρομε κι ένα απόσπασμα από το κείμενο που έγραψε ο Κορίνθιος συγγραφέας Κων/νος Βασιλείου στο περιοδικό Βακχικόν:

«Ο Γιάννης Δ. Μπάρτζης κινείται ανάμεσα στον μύθο και στην πραγματικότητα με προφανή ευχέρεια· μεταφέρει ιστορικά γεγονότα με ακρίβεια, σχολιάζει εντέχνως πρόσωπα και καταστάσεις, λυπάται για τη διχόνοια ανάμεσα στους επαναστάτες Έλληνες, αναδεικνύει την εξάρτηση από τις μεγάλες δυνάμεις, περιγράφει εναργώς τους διεθνείς συσχετισμούς, ερμηνεύει εμβριθώς την εξέλιξη του απελευθερωτικού αγώνα, δυσανασχετεί με την αρνητική αντιμετώπιση του πρώτου Κυβερνήτη της χώρας, ζωγραφίζει την κρατήσασα αθλιότητα μετά τον επίμονο πολύχρονο αγώνα προς αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού. […] Σκιαγραφούνται με αδρές γραμμές οι επαφές των Ελλήνων στο Λονδίνο με κεφαλαιούχους, προκειμένου να εξασφαλισθούν δάνεια υπέρ του αγώνος με δυσβάστακτους όρους· επίσης υμνούνται τα φιλελληνικά κομιτάτα, που εξασφάλιζαν εφόδια για τους επαναστάτες και έπειθαν την κοινή γνώμη των χωρών τους για το δίκαιο του αγώνα των Ελλήνων· τέλος, αναφέρεται η εξέχουσα μορφή του Ι. Καποδίστρια, πρώτου Κυβερνήτη της χώρας από τις 11 Απριλίου 1827, η κρίσιμη ναυμαχία του Ναυαρίνου στις 3 Οκτωβρίου 1827, όπου καταστράφηκε ο οθωμανικός στόλος από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, η σφαγή των καθολικών Αρμενίων από τους Τούρκους, η επέλαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο και η ατιμωτική φυγή του, όταν αφίχθη ο γάλλος στρατηγός Τζ. Μαιζόν, ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος κ.ά.».

Το Κρινολίνο και γιαταγάνι αποτελεί ένα πανόραμα της ελληνικής επανάστασης του 1821 με τα θετικά και τα αρνητικά της, με τους ηρωισμούς και τις αυτοκαταστροφικές της πλευρές, με την εσωτερική διχόνοια και τις στο εξωτερικό διπλωματικές μηχανορραφίες…  Με δεξιοτεχνία αξιολογούνται πρόσωπα, γεγονότα, διεθνείς σχέσεις, στρατιωτικές συγκρούσεις, εμφύλια πάθη. Αναπλάθεται το ιστορικό παρελθόν με περιγραφική δύναμη, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα και την καθημερινή ζωή στην επαναστατημένη Ελλάδα. Αναδεικνύεται η σημαντική συνεισφορά των φιλελλήνων καθώς και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους για την αρχαία κοιτίδα των θεών και των μύθων, την οποία φαντάζονταν και ποθούσαν να αναγεννάται μέσα από εκείνο τον αιματηρό και αυτοθυσιαστικό αγώνα.
Αν και κατά βάση είναι μυθιστόρημα, δεν παρεκκλίνει από την ιστορική πραγματικότητα, προσπαθώντας παράλληλα να μην προβάλλονται μονόπλευρα τα πράγματα. Ο συγγραφέας φροντίζει να κρατά αμερόληπτη στάση, ενώ, όπως και σε άλλα του έργα, επιτυγχάνει να εκφράζεται με πληρότητα, χειριζόμενος με ποιητική ευστοχία τον λεκτικό πλούτο, την ομορφιά και την περιγραφική αρτιότητα της ελληνικής γλώσσας, με την ευαισθησία που τον διακρίνει στα έργα του.

Μεταφέρουμε εδώ κάποιες σκέψεις που διατύπωσε για το ιστορικό μυθιστόρημα ο Ασημάκης Πανσέληνος, διότι πιστεύουμε ότι ταιριάζουν στο έργο του Γιάννη Μπάρτζη.

«Το μυθιστόρημα και ως όρος φιλοδοξεί και επιχειρεί να αναβαθμίσει τον Μύθο σε Ιστορία. Αυτή ακριβώς ήταν η πρωταρχική του λειτουργία όταν άρχισε (πιο παλιά από όσο φανταζόμαστε) να τέρπει και να διδάσκει τους ανθρώπους.
 Υποτίθεται πως, στο επίπεδο μιας συζήτησης για τη σχέση του Μυθιστορήματος με την Ιστορία, πως η Ιστορία αποτελεί την αντικειμενική αλήθεια, ενώ εκείνο αποτελεί κατασκευή, εφεύρεση πραγματικότητας που προέρχεται από τη φαντασία του μυθιστοριογράφου.
  ………….
Μπορούμε ενδεχομένως να αποκαλέσουμε το μυθιστόρημα «εναλλακτική Ιστορία» ή παραπληρωματική – ακόμα και συμπληρωματική – Ιστορία. Σίγουρα ο χαρακτηρισμός αυτός ταιριάζει πολύ καλά στην κατηγορία που αποκαλούμε Ιστορικό Μυθιστόρημα.
Το λέμε ιστορικό γιατί γράφεται σε μια εποχή μεταγενέστερη εκείνης κατά την οποία διαδραματίζονται τα επί σκηνής και αναπαριστά μια πραγματικότητα που έχει περάσει, αποτελεί παρελθόν και διαφέρει σε πολλά από την πραγματικότητα που βιώνει και ο συγγραφέας και οι αναγνώστες του. Αλλά και σε πολλά άλλα μοιάζει τόσο, που να μας επιτρέπει να κατανοήσουμε την δράση και την συμπεριφορά των προσώπων του δράματος. Συχνά μάλιστα μας κάνει να σκεφτόμαστε «πόσο λίγο έχει αλλάξει ο άνθρωπος, η κοινωνία, η ζωή από τότε» και μας επιτρέπει να βγάζουμε συμπεράσματα για τη δική μας εποχή και την δική μας ζωή.
…………………… 
Είναι λοιπόν το ιστορικό μυθιστόρημα μόνο μια νοσταλγική αναδρομή στο παρελθόν – που για πολλούς φαντάζει πιο ρόδινο από το σκληρό παρόν; Θα έλεγε κανείς πως είναι. Αν όμως το κοιτάξουμε προσεκτικά θα δούμε πως στην πραγματικότητα επιτελεί μια κριτική αντιπαραβολή του παρόντος με τις διαχρονικές αξίες του ανθρώπινου πνεύματος και της ηθικής».

Καλοτάξιδο εύχομαι φίλε Γιάννη να είναι και αυτό το βιβλίο σου!

Δημήτρης Π. Τερζής
dim@katagramma.grterzisdim54@gmail.com

Φωτιά στο Σχίνο: Εκκενώνεται ο οικισμός Παπαγιαννέικα στα Μέγαρα

Previous article

Καλαμάτα: Έκλεβαν κωδικούς μέσω ίντερνετ και «ξάφριζαν» λογαριασμούς

Next article

You may also like

Comments

Comments are closed.

More in ΒΙΒΛΙΟ