Απεχθής η πολτοποίηση βιβλίων αλλά νόμιμη (!)

Φρικώδης η είδηση: οι πιστώτριες τράπεζες του σημαντικού εκδοτικού οίκου «Γαβριηλίδης», που διαλύθηκε μετά τον θάνατο του Σάμη Γαβριηλίδη (Φεβρουάριος 2020), κατάσχεσαν και πολτοποίησαν τα βιβλία που υπήρχαν στην αποθήκη και στα ράφια της υπερχρεωμένης επιχείρησης( τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία του οίκου εκποιήθηκαν μέσω πλειστηριασμού). Σάλος στα σόσιαλ μίντια, πλήθος οι αντιδράσεις, οργή εναντίον των τραπεζών, δηλώσεις συγγραφέων και εκδοτών σε ρεπορτάζ εφημερίδων και σάιτ. Σε ένα από αυτά, η Αργυρώ Μποζώνη (Lifo) διατείνεται ότι δεν έχει γίνει πολτοποίηση και ότι πρόκειται για εικασία που προέρχεται από το facebook.

Όμως, είτε έχει γίνει είτε πρόκειται να συμβεί, αφού προβλέπεται από έναν απαράδεκτο νόμο, η ουσία παραμένει. Μαζί και τα αναπόφευκτα ερωτήματα:

Πολτοποιούνται μονάχα τα βιβλία πτωχευμένων εκδοτικών επιχειρήσεων ή αυτό αποτελεί συνήθη πρακτική και των εν ενεργεία εκδοτικών οίκων(πολτοποίηση των βιβλίων που μένουν επι χρόνια αδιάθετα);

Γιατί τα βιβλία που κατάσχονται- ή τα αδιάθετα- δεν δωρίζονται σε σχολεία, δανειστικές βιβλιοθήκες κα φυλακές; Πρόκειται για ελληνικό φαινόμενο ή συμβαίνει το ίδιο και εις την ξένην;

Απλή η απάντηση(πρώτα για τα βιβλία που κατάσχονται): την πολτοποίηση προβλέπει ο υφιστάμενος νόμος! Ούτε να τα δωρίσουν μπορούν οι πιστωτές ούτε καν να τα πετάξουν στα σκουπίδια(θα δούμε λεπτομέρειες παρακάτω).

Τα αδιάθετα βιβλία των ενεργεία οίκων: πολτοποιούνται μετά από κάποια χρόνια από τους ίδιους τους εκδότες, διότι όσο μένουν στις αποθήκες, οι εκδοτικές επιχειρήσεις φορολογούνται! Γιατί δεν τα δωρίζουν, θα αναρωτηθεί κάποιος; Διότι δεν είναι τόσο απλό όσο νομίζουμε (απαντήσεις παρακάτω).

Συμπέρασμα: ένας κακός νόμος που ισχύει διαχρονικά- και τον οποίο καμμία κυβέρνηση δεν σκέφτηκε να αλλάξει– είναι υπεύθυνος για την απαράδεκτη και εξοργιστική διαδικασία της πολτοποίησης.

Εντάξει. Οι κυβερνήσεις δεν ενδιαφέρθηκαν-δυστυχώς ούτε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Οι εκδότες; Οι συγγραφείς;

«Ασφαλώς και είχαμε ενδιαφερθεί», μας λέει ο Βασίλης Χατζηιακώβου (εκδόσεις «Παρουσία», τότε) πρώην πρόεδρος του Συνδέσμου Εκδοτών Βιβλίου. «Αλλά όλοι εκώφευαν, όταν θέταμε θέματα φορολογικής ή άλλης φύσεως που απασχολούν τον κλάδο».

Δεν εκώφευαν απλώς. «Απέκρουαν τα δικά μας διαβήματα», λέει ο κ.Χατζηιακώβου. Και αναφέρει ένα χαρακτηριστικό γεγονός με πρωταγωνιστή τον πρώην πρωθυπουργό Κ.Σημίτη:

«Ήρθε στην Έκθεση Βιβλίου ο πρωθυπουργός και κάποια στιγμή, καθώς τον συνόδευα ως πρόεδρος των Εκδοτών, του είπα: «Κύριε πρωθυπουργέ, στην Ευρωπαϊκή Ένωση ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τα βιβλία και γι’ αυτό έχουν φροντίσει να τυγχάνουν ιδιαίτερης φορολογικής αντιμετώπισης».

Η απάντηση του Σημίτη: «Πρόεδρε, αυτό δεν μπορεί να γίνει διότι παραβιάζεται η αρχή της ισότητας»!!!

Γιατί δεν τα δωρίζουν;

Ας δούμε κατ΄ αρχάς την περίπτωση των κατασχεμένων βιβλίων, με αφορμή την περίπτωση «Γαβριηλίδη». Γράφει η κ.Μποζώνη:

« Η τράπεζα, αν δεν κατέστρεφε τα βιβλία και τα διατηρούσε –σε ποιον χώρο και ως τι; Ως προϊόν κατάσχεσης;–, θα έπρεπε να φορολογηθεί για αυτά και αν γινόταν και αυτό, δεν θα μπορούσε να τα πουλήσει ή να τα δωρίσει ή να τα διαθέσει, ο νόμος είναι σαφής για την εκποίηση ή την καταστροφή των κατασχεμένων».

Όμως ούτε τα αδιάθετα βιβλία τους μπορούν να δωρίσουν οι εν ενεργεία εκδοτικοί οίκοι. Γιατί; «Φαίνεται φυσιολογικό, αλλά είναι περίπλοκο», λέει (στη Lifo) o Aγης Αθανασιάδης (εκδόσεις και βιβλιοπωλείο Bibliotheque), τονίζοντας ότι πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για το πως λειτουργεί ο θεσμός των βιβλιοθηκών.

Ο συγγραφέας Θόδωρος Γρηγοριάδης, στο ίδιο ρεπορτάζ, επισημαίνει τις δυσκολίες των εκδοτικών οίκων να ανταποκριθούν στο θέμα της δωρεάς:

«Τα αποθηκευμένα αντίτυπα φορολογούνται και από εκεί ξεκινάει το κακό. Ο εκδότης δεν μπορεί να κρατά βιβλία για δέκα και δεκαπέντε χρόνια.

Από την άλλη, αυτό που λένε “να δωρισθούν”, δεν υπάρχει πιο δύσκολη διαδικασία(…)

Να μη φορολογείται η αποθήκη είναι το πιο λογικό, γιατί το βιβλίο είναι και ένα εμπόρευμα. Και ένας εκδοτικός οίκος πολλές φορές δεν μπορεί πρακτικά να αντιμετωπίσει αυτό που λέγεται “δωρεά”, είναι ένα ακριβό σπορ ακόμα και η ταχυδρόμηση των βιβλίων».

Αναφέρει, δε, και τι συνέβη όταν ο ίδιος θέλησε να δωρίσει δικά του βιβλία στο σχολείο, στο οποίο εργαζόταν:

«Κάποτε έδωσα σε λύκειο στο οποίο δούλευα εκατό βιβλία και το πρώτο που μου είπε ο λυκειάρχης ήταν: “Υπάρχουν στον κατάλογο των εγκεκριμένων από το υπουργείο Παιδείας για τις σχολικές βιβλιοθήκες;”. Τα πήρα όπως ήταν και τα μοίρασα σε δανειστικές βιβλιοθήκες. Το λέω αυτό γιατί δεν μπορεί ξαφνικά να δωρισθούν χιλιάδες βιβλία».

Τι συμβαίνει στην Ευρώπη

Ο συγγραφέας Βαγγέλης Ραπτόπουλος έζησε κάποια χρόνια στην Σουηδία. Μας μεταφέρει την εμπειρία του για την πολτοποίηση βιβλίων, τις δωρεές και τις βιβλιοθήκες:

«Ασφαλώς και πολτοποιούνται στις χώρες της Ευρώπης τα βιβλία που μένουν αδιάθετα. Δεν μπορεί ένας εκδοτικός οίκος, όσο ισχυρός κι αν είναι, να τα κρατάει για χρόνια στις αποθήκες του.

Όμως, πολλά από τα αδιάθετα βιβλία δωρίζονται στις πάμπολλες βιβλιοθήκες που υπάρχουν. Μιλώ για την εμπειρία μου από την Σουηδία. Βρίσκεις σχεδόν τα πάντα. Από σπουδαίες εκδόσεις μέχρι σχολικά βιβλία στα ελληνικά!

Εκεί, βλέπεις, έχεις λυθεί το πρόβλημα που υπάρχει εδώ με τις βιβλιοθήκες. Οσο για την γενικότερη πολιτική σχετικά με το βιβλίο, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες διαθέτουν θεσμικό πλαίσιο( φορολογία κλπ) που ευνοεί τις εκδόσεις».

Οι αντιδράσεις

Από τα κόμματα, μονάχα ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΜέΡΑ 25 ενδιαφέρθηκαν. Στη δήλωσή της, η Σία Αναγνωστοπούλου, επικεφαλής του Τομέα Πολιτισμού στον ΣΥΡΙΖΑ μιλά για σοκ στους ανθρώπους του βιβλίου και του πολιτισμού. Και σημειώνει:

«Το βιβλίο, κιβωτός της γνώσης και της δημιουργίας, δεν αξιολογείται από το κράτος και τα πιστωτικά ιδρύματα ως κάτι που πρέπει να διασωθεί, να διαφυλαχθεί, να διανεμηθεί, δωρεάν ή με χαμηλή τιμή, σε ανθρώπους που διψούν γι’ αυτό. Καταλήγει στην πολτοποίηση ως κάτι άχρηστο, μη ανταποδοτικό, μη εκποιήσιμο, χωρίς αξία. Ενδεικτικό τόσο των αξιών ενός οικονομικού συστήματος, όσο και της ανυπαρξίας πολιτικής για το βιβλίο και τις βιβλιοθήκες στη χώρα μας».

Πολύ σωστά! Όμως η κ. Αναγνωστοπούλου αποφεύγει να αναφέρει ότι ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση είχε ενδιαφερθεί για το θέμα. Εκτός κι αν το βιβλίο ήταν ένα από τα θέματα για τα οποία είχαν θέσει βέτο οι επικυρίαρχοι μέσω του Μνημονίου που είχε υπογράψει ο ΣΥΡΙΖΑ…

Από την πλευρά του, ο Γιάνης Βαρουφάκης καταφέρθηκε με δριμύτητα εναντίον των τραπεζών: «Ώρα να πολτοποιήσουμε τις τράπεζες που, αφού τις διασώσαμε πολλάκις, μετά την ρευστοποίηση των μικρομεσαίων, τώρα πολτοποιούν βιβλία».

* Κάποιοι αρθρογράφοι, καταδικάζοντας την πολτοποίηση, ανέδειξαν το μείζον. Δηλαδή, την ύπαρξη του «αναχρονιστικού, σκοταδιστικού νόμου», στον οποίο αναφέρεται εκτενώς στο οργισμένο άρθρο του στην «Εφ.Συν» ο Γιώργος Σταματόπουλος.

Στο ίδιο μήκος, ο συγγραφέας Γιώργος -Ικαρος Μπαμπασάκης («Νέα»-9.6.2021) χαρακτηρίζει βαναυσότητα την πολτοποίηση και μιλά απαξιωτικά για τον υφιστάμενο νόμο(«αναχρονιστικός και απαράδεκτος»). Όσο για τις τράπεζες, σημειώνει:

«Οι τράπεζες διαθέτουν πολιτιστικά τμήματα, αποθήκες, χρήμα. Εχουν τη δυνατότητα να διατηρούν , και όχι να καταστρέφουν, τον έντυπο λόγο».

*Άλλοι όμως, έμπλεοι αντιπολιτευτικής διάθεσης, συνέδεσαν την πολτοποίηση με…το Μαξίμου! (Ευγενία Λουπάκη στο fb). Ενώ υπήρξαν και αρθρογράφοι που μίλησαν για «μνήμες Μεσαίωνα, 4 Αυγούστου του Μεταξά και των ναζιστικών τελετουργικών πυρών καταστροφής βιβλίων» (Θανάσης Βασιλείου, «Εφ.Συν») ή για το βιβλίο «Φαρενάιτ 451» (Τάσος Τσακίρογλου, από την ίδια εφημερίδα).

Σε όσους συμμερίζονται τέτοιες απόψεις απάντησε η Μαρία Γυπαράκη (εκδόσεις Στιγμός/ Ευρασία), από τα «Νέα»(9.6.2021):

«Η κατάσχεση λόγω οφειλών σε τραπεζικούς οργανισμούς δεν αποτελεί, επ΄ουδενί, εθνικοσοσιαλιστική κάθαρση.Ας ηρεμήσουμε και ας μάθουμε να αποφεύγουμε τις επικίνδυνες παρομοιώσεις που πλήττουν την ευνομία και τη δημοκρατία.

Αν η συγκεκριμένη διαδικασία δεν ακολούθησε το γράμμα του νόμου, ας το κρίνει η δικαιοσύνη, στην οποία ο καθένας μπορεί να προσφύγει. Μόνο με συναίσθημα και παρτιζάνικο διαδικτυακό μένος δεν χτίζονται πολιτισμοί».

Σωστές επισημάνσεις. Μόνο που η αρθρογράφος, ενώ παραπέμπει στην δικαιοσύνη και στη ευνομία, ουδαμού αναφέρει τον βιβλιοκτόνο νόμο που οδηγεί στην πολτοποίηση. Βαριά παράλειψη…

…Θα κλείσουμε με μια υμνητική αναφορά του Βασίλη Χατζηιακώβου στον εκλιπόντα εκδότη Δημήτρη Ν.Παπαδήμα (πέθανε το 2016), στον οποίο αφιερώνεται το σημερινό σημείωμα:

«Πέρα από τις εξαιρετικές εκδόσεις, ο Δημήτρης Παπαδήμας ήταν εξέχουσα μορφή στον εκδοτικό χώρο. Ως πρόεδρος του Συλλόγου Εκδοτών Βιβλίου-Βιβλιοπωλών(εξελέγη το 1975) έδωσε μάχες για τον κλάδο του βιβλίου, ο οποίος του χρωστάει πολλά».

Για τη ζωή και το έργο του Δημήτρη Ν. Παπαδήμα μιλάει το βιβλίο του «Το οδοιπορικό ενός εκδότη», που εκδόθηκε το 2012.